اصحاب لواءپرچمداران مشرکان در جنگ بدر و اُحُد را اَصحاب لِواء گویند. ۱ - پرچمداران شرکبرخی از مفسران در ذیل آیه «اِنَّ شَرَّ الدَّوابِّ عِندَ اللّهِ الصُّمُّ البُکمُ الَّذینَ لا یَعقِلون» از اصحاب لواء یاد کرده‌اند [۳]
کشف الاسرار، ج۴، ص۲۲.
که در جنگهای بزرگ زمان پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) پرچمداری مشرکان را برعهده داشته‌اند. اینان از تیره بنی عبدالدّار بن قصی بن کلاب بودند که مانند دیگر تیره‌های قریش در مخالفت و دشمنی با پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) و اسلام می‌کوشیدند، ازاین‌رو در قرآن بدترین جنبندگان خوانده شده‌اند.۲ - پرچمداران بنی عبدالداراز بنی‌عبدالدار، گروهی اندک با پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) همراه شده ۵ تن در هجرت به حبشه شرکت جستند و مصعب‌بن‌عمیر و سویبط‌بن‌حرمله نیز از بدریون به شمار آمدند. [۵]
المغازی، ج۱، ص۱۵۵.
[۶]
جمهرة انساب العرب، ص۱۲۶.
چند تن دیگر، پس از فتح مکه مسلمان شدند و پیامبر اکرم کلید کعبه را که پیش از این در اختیار آنان بود، به ایشان بازگرداند و آنان را از غنایم حنین برخوردار کرد. [۸]
المغازی، ج۳، ص۱۴۵.
بنی‌عبدالدار پس از هجرت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) به مدینه، پرچمدار سپاه مشرکان بودند. در جنگ بدر، قریشیان سه پرچم داشتند که هر سه به دست افرادی از بنی‌عبدالدار بود. [۹]
المغازی، ج۱، ص۵۸.
۳ - قتل نضر بن حارثدر این نبرد، نضر بن حارث که خود از مُطْعِمین (کسانی که در جنگ بدر ، مشرکان را اطعام می‌کردند) نیز بود، اسیر و به دست امیر مؤمنان علی (علیه‌السلام) کشته شد [۱۱]
المغازی، ج۱، ص۱۴۹.
وابوعَزیز‌بن‌عمیر، برادر مصعب، به اسارت مسلمانان درآمد و مصعب از مُحرِز، اسیرکننده او خواست تا وی را محکم نگه دارد، چون مادرش از سرمایه‌داران مکه است و برای آزادی او اقدام خواهد کرد. گفته‌اند: مادرش ۴۰۰۰ درهم که گویا همه دارایی وی بود، به وسیله طلحه فرستاد، تا آزادش کند. [۱۲]
المغازی، ج۱، ص۱۴۰.
۴ - پرچمداران شرک در احدبنیعبدالدار در جنگ احد نیز پرچمدار بودند. بر پایه اخبار ، قریشیان در این نبرد سه پرچم در دار الندوه بستند؛ امّا خود همگی بر گِرد یک پرچم جمع شدند که در دست طلحة بن ابی طلحه بود. [۱۳]
المغازی، ج۱، ص۲۰۳.
در این نبرد، ابوسفیان با احساس خطر از روند جنگ، برای تحریکِ بنی‌عبدالدار از آنان خواست که اگر از عهده نگهداری پرچم برنمی‌آیند، به آنان واگذارند. بنی‌عبدالدار از این سخن خشمگین شده و بر همت خویش افزودند. [۱۴]
المغازی، ص۲۲۱.
[۱۵]
حمیری، عبدالملک بن هشام، السیرة النبویه، ج۳، ص۶۷.
طلحه، پرچمدار مشرکان به میدان آمد و مبارز طلبید که امیر مؤمنان، امام علی (علیه‌السلام) پیش آمد و در نبردی تن به تن سرش را شکافت و او را از پای درآورد. پس از او، ابوشیبه عثمان بن ابی طلحه که پیشاپیش زنان بود، پرچم را به دست گرفت و‌درحالی‌که از طرف آنان تشویق می‌شد، میدان دار شد و به دست حمزه کشته شد. سپس ابوسعدبن‌طلحه (ابوطلحه) پرچم را به دست گرفت و او نیز به وسیله سعد بن ابی وقاص کشته شد. مسافع‌بن‌طلحه، دیگر کسی بود که به میدان آمد و عاصم‌بن‌ثابت‌بن‌ابی‌اقلح وی را کشت.با قتل مسافع، کلاب بن طلحه پرچم را گرفت که زبیر بن عوام او را کشت. سپس جُلاس (خلاس) بن طلحه به صحنه آمد، و طلحة بن عبیدالله او را کشت. پس از آن، ارطاة بن شُرحْبیل به میدان آمد و به دست امیرمؤمنان، علی (علیه‌السلام) کشته شد. پس از او شریح بن قارظ (فارظ) پرچمدار شد و از پای درآمد. سپس غلام او صوأب پرچم را گرفت و گویا به دست قُزمان کشته شد، هرچند درباره قاتل او افراد دیگری نیز ذکر شده‌اند. بدین طریق پرچمداران بنی عبدالدار که ۹ تن بودند، همگی در این جنگ کشته شدند. ۵ - اصحاب لواء در شأن نزولاصحاب لواء که همگی از بنی‌عبدالدار بودند، می‌گفتند: ما درباره آنچه محمد ما را به آن می‌خواند، کر و لال هستیم؛ نه چیزی را می‌شنویم و نه تصدیق می‌کنیم. ۵.۱ - آیه اولخداوند در آیه ۲۲ انفال، آنان را بدترین جنبندگان خوانده است [۲۱]
الارشاد، ص۲۷۹.
«اِنَّ شَرَّ الدَّوابِّ عِندَ اللّهِ الصُّمُّ البُکمُ الَّذینَ لا یَعقِلون»۵.۲ - آیه دومبنا به نقل میبدی، ابن‌عباس و عکرمه گفته‌اند: آیه۲۳ انفال، در شأن بنی‌عبدالدار‌بن‌قصی آمده‌است که همگی در احد کشته شدند و اینان اصحاب لواء بودند. [۲۳]
کشف‌الاسرار، ج۴، ص۲۲.
از مجاهد نقل است که آیه درباره عده‌ای از اینان نازل شده است [۲۴]
صحیح البخاری، ج۵، ص۲۳۷.
و بنا به نقلی، مقصود آیه، بنی‌عبدالدار است که جز دو تن آنان، کسی مسلمان نشد. بنابراین روایت، آیه‌بعدی وضعیت آنان را چنین بیان می‌کند: «ولَو‌عَلِمَ اللّهُ فیهِم خَیرًا لاََسمَعَهُم ولَو اَسمَعَهُم لَتَوَلَّوا وهُم مُعرِضون» و اگر خداوند خیری در آن‌ها سراغ داشت به آنان گوش شنوا می‌داد و اگر (بی‌آن که در آنان خیری سراغ داشته باشد) به آنان گوش شنوا داده بود، باز پشت می‌کردند و رویگردان می‌شدند.۶ - منابعالارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد؛ التبیان فی تفسیرالقرآن؛ جامع البیان عن تأویل آی‌القرآن؛ جمهرة‌انساب العرب؛ السیرة النبویه، ابن‌هشام؛ صحیح‌البخاری؛ الکامل فی التاریخ؛ کشف‌الاسرار و عدة‌الابرار؛ المحبر؛ المغازی. ۷ - پانویس
۸ - منبعدائرة المعارف قرآن کریم جلد، برگرفته از مقاله«اصحاب لواء». |